بهترین نعمت های دنیا و آخرت

مولانا فاروقی امام جمعه اهل سنت بیرجند
بعضی ها فکر می کنند که بهترین نعمت و بهترین سرمایه دنیا و آخرت مال و ثروت است، و اگر کسی مال و ثروت داشته باشد، آسایش و آرامش هم دارد. بعضی ها پست و جاه و مقام را بهترین نعمت می دانند. بعضی ها داشتن اولاد زیاد را بهترین نعمت می پندارند. بعضی ها صحت و تندرستی را بهترین نعمت می دانند. بعضی ها امنیت و آرامش را بهترین نعمت می پندارند. بعضی ها داشتن منزل یا وسیله خوب را بهترین نعمت می دانند. بعضی ها استفاده از غذاها ی لذیذ را بهترین نعمت می دانند.
و بعضی ها بدست آوردن روزی حلال را بهترین نعمت می دانند. بعضی ها علم نافع را بهترین نعمت می دانند.
نعمتها آنقدرزیاد است، که خداوند می فرماید: (و ان تعدوا نعمت الله لا تحصوها) شما توان شمارش نعمتهای من را ندارید. همه مواردی که بیان شد، می توانند در سعادت انسانها نقش داشته باشند.
اما بعضی از این نعمتها فقط در سعادت دنیوی انسانها نقش دارند، موقت و محدود هستند. انسان عاقل کسی است که به دنبال نعمتی می رود که بقا و دوام داشته باشد. موقت و محدود نباشد.
انسان ترکیبی است از روح و جسم، همانطور که جسم انسان برای ادامه حیات به غذا و آب نیاز دارد، همینطور روح انسان هم نیاز به غذا دارد. امروزه می بینیم که میلیون ها انسان در جهان از ناراحتی روحی و روانی و عصبی رنج می برند. و برای اینکه لحظه ای به خوابند، از قرص های خواب آور و از مواد مخدر استفاده می کنند. تا چند لحظه ای استراحت کنند. و در سالی بیش از چند صد هزار نفر در جهان بر اثر افسردگی و ناراحتی های روحی و روانی دست به خودکشی می زنند، یا برای فرار از فشارهای روحی و روانی به مواد مخدر رو می آورند. و معتاد می شوند.
وسایل مادی تا به حال نتوانسته این معضل اجتماعی را برطرف کند. پزشکان روانشناسان، فلاسفه و علمای اخلاق، همه تلاش کرده اند تا راه و چاره ای برای حل این مشکل پیدا کنند، اما نتیجه عکس داشته است. و به این نتیجه رسیده اند که وسایل مادی نمی تواند برای انسان آسایش و آرامش بوجود آورد. با وجود همه امکانات مادی که امروز بشر دارد، روز به روز بر تعداد بیماران روانی و عصبی افزوده تر می شود.
راه و چاره برای نجات این بیماریهای روحی و روانی چیست؟ قرآن در درجه اول همه انسانها و در درجه دوم همه مومنین را به این راه حل راهنمایی می کند. و آن ذکر و یاد خداست که آسایش و آرامش و صفای نفس را به انسانها عنایت می کند! یعنی در حقیقت آن چه سبب آرامش انسانها می شود قرآن با صراحت بیان می کند (و من یطع الله و رسوله فقد فاز فوزاً عظیما) در اطاعت از خدا و پیامبر سعادت دنیا و آخرت بدست می آید. پس سعادت دنیا و آخرت و آرامش روحی انسان در ایمان و اطاعت از دستورات خدا و پیامبر است.
بیشترین انسانهایی که از اضطراب و ناراحتی و افسردگی رنج می برند کسانی هستند که از نعمت ایمان محرومند. به همین خاطر پیامبر می فرمایند: (اربع من اعطیهن فقد اوتی خیری الدنیا و الاخرة، لساناً ذاکراً و قلباً شاکراً و بدناً علی البلاء صابراً و زوجة صالحة لا تبغیه خوناً فی نفسها و ماله) چهار چیز است که اگر به انسان داده شود، بهترین نعمت دنیا و آخرت به او داده شده است. و بهترین سرمایه دنیا و آخرت را به همراه دارد.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:اولین نعمت: زبان ذاکر است. (در واقع یکی از داروهایی که می تواند آرامش و آسایش روحی انسان را تضمین کند یاد خداست) (الا بذکر الله تطمئن القلوب) خبر دار! تنها با یاد خدا است که دلها آرام می گیرد. نه با مادیات و با داشتن منازل شیکه و وسیله خوب!.
خداوند متعال در اوصاف اصحاب و یاران پیامبرش می فرماید: (رجال لا تلیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله) آنها انسانهایی بودند که هیچ تجارتی هر چند که منفعت داشته باشد و هیچ داد و ستد و معامله ای آنها را از یاد خدا غافل نمی کرد. یعنی هیچ گاه به خاطر مال و ثروت و منافع بیشتر، نمازشان را به تاخیر نمی انداختند. و قرآنشان را ترک نمی کردند. دستورات خدا را فراموش نمی کردند.
و در آیه دیگر خداوند خطاب به مومنان می فرماید: (یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذلک، فاولئک هم الخاسرون) ای مومنین! مواظب باشید که مال و ثروت و فرزندان شما را از یاد خدا غافل نکند. چون معمولاً مال و ثروت دنیا، انسان را به طغیان می کشاند. همچنین فرزندان؛ اگر فرزندان صالح نباشند، انسان را به گناه و معصیت وادار می کنند.
خداوند هشدار می دهد، که ای مومنین! مال و ثروت و فرزندان شما را از عبادت و اطاعت و یاد خدا غافل نسازد. که به خاطر آنها دستوری از دستورات خدا را فراموش، یا ترک نمایید. اگر چنین کردید! انسانهای بدبختی خواهی بود هم در این دنیا و هم در آن دنیا. و در آیه دیگر خطاب به پیامبر و همه مومنین می فرماید: (لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هواه و کان امره فرطا) ای پیامبر و ای مسلمان؛ از هر انسانی که ما قلب او را از یاد خود غافل کردیم اطاعت نکن. آن انسانی که یاد خدا در قلب او نیست در هر منسب و مقامی که باشد، حق اطاعت و پیروی کردن از او را نداردی. آن انسانی که به خاطر گناه ومعصیت از حدود الهی گذشته است و به خاطر پیروی از هوا و هوسهای نفسانی اش، اسیر شیطان شده است هوا و خواهشات بر او غلبه کرده است حق پیروی کردن از او را ندارید.
در آیه دیگر می فرماید: (و من اعرض عن ذکری فان له معیشته ضنکاً و نحشره یوم القیامة اعمی) کسی که از ذکر و یاد من روی گرداند، ما او را به زندگی سختی دچار می کنیم. زندگی که سراسر پریشانی، اظطراب، ناراحتی و رنج و غم و اندوه باشد. در آخرت هم او را نابینا حشر می کنیم. و یکی از کار های مهم شیطان که خدا هم در قرآن از آن یاد می کند: (و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلاة) شیطان انسان را از یاد خدا غافل می کند. یعنی دو تا از کارهای مهم شیطان این است که مومنین را از یاد خدا و نماز خواندن باز می دارد.
پس یکی از نعمتهای بزرگی که نصیب انسان می شود، ذکر و یاد خداست. که بهترین نعمت دنیا و آخرت است.
برای ذکر و یاد خدا حد و مرزی تعیین نشده است. درست است که امر شده بعد از نمازهای فرض 33 مرتبه سبحان الله و الحمدلله و همچنین 44مرتبه لله اکبر بگوییم.
در آیات بسیاری خداوند انسانها را به ذکر کثیر دعوت می کند. (و الذاکرین الله کثبراً و الذاکرات اعد لهم مغفرة و اجراً عظیماً فاذکرونی اذکرکم و اشکروا لی و لا تکفرون) پروردگارت را به کثرت یاد کن. کسانی که خدا را بسیار یاد می کنند خداوند متعال برای آنها مغفرت و پاداش بسیار بزرگی آماده کرده است. خداوند می فرماید: مرا یاد کنید، من هم شما را یاد می کنم، شکر و سپاس مرا به جای آورید، کفر نورزید و کفران نعمت نکنید.
خداوند اوصاف مومنین را چنین بیان می کند. (الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم) آنها کسانیند که در حالت نشستن و دراز کشیدن و در همه حالتها به یاد خدایند. زبانشان با یاد خداوند تره و تازه است. وقتی از پیغمبر خدا سوال می شود که چه عملی از همه اعمال بهتر است؟ فرمودند: (ان تموت و لسانک رطب من ذکر الله) آنقدر مشغول یاد خدا باش که در حالت مردن زبانت با یاد خدا تر و تاره باشد. یعنی در هیچ حالتی یاد خدا را فراموش نکنی. یا در روایتی می فرمایند: (اذا صررتم بریاض الجنة فارتعوا قال: و ما ریاض الجنة؟ قال: حلق الذکر) زمانیکه از کنار باغهای بهشت عبور کردید! از آن بهره بگیرید. سوال شد، باغهای بهشت چیست؟ فرمودند: مجالس و حلقه های ذکر. اینها باغهای بهشت هستند.
درروز قیامت اهل بهشت هم از آن لحظه هایی حسرت می خورند که در دنیا بدون یاد خدا سپری می کرده اند! پیامبر خدا می فرمایند: ( قال رجل ذکر الله خالیً ففاضت غیناء) وقتی می بینند آن مقامها و منزلتهای به خاطر یاد خدا به آنها داده شده، حسرت می خورند که چرا لحظاتی را بدون یاد خدا سپری کرده اند!
یکی از هفت نفری که در روز قیامت زیر سایه عرش الهی قرار می گیرد. انسانی است که در خلوت خدا را یاد می کند و اشکها از چشمانش به خاطر ترس از خدا سرازیر می شود. در روایتی دیگر می فرمایند: ( والذی یذکر ربه والذی لا یذکر مثل الحی و المیت) مثال کسی که یاد خدا را می کند، مانند انسان زنده است، ولو اینکه مرده باشد. چون قلبش زنده است. و کسی که یاد خدا را نمی کند و غافل است، انسان مرده است، و لو اینکه روزی زندگان را می خورد.
در روایت دیگر می فرمایند: (الدنیا ملعونة و ملعون ما فیها الا بذکر الله و ما والاه و عالماً و متعلماً) دنیا لعنت کرده شده است، و هر آنچه که در دنیا هم است لعنت شده! مگر یاد خدا، و آنچه که انسان را به یاد خدا یاری کند، مانند طلب روزی حلال.
یاد خدا عام است، تمام عبادت ها و قرائت قرآن را در بر می گیرد. و آن چه که شبیه عبادت باشد هم در بر می گیرد. و آن کسی که علم دین می آموزد و علم دین را به دیگران می آموزد، اینها مستثنی هستند. بقیه از رحمت خدا دور هستند.
نعمت دوم: قلبی که در برابر نعمتهای مادی و معنوی، شکر و سپاس خدا را به جا آورد. خداوند می فرماید: (لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید) اگر در برابر نعمتهایی که به شما داده ام شکر و سپاس مرا به جا آورید، نعمتهایم را برایتان افزون می کنم، و اگر کفران نعمت کردید و شکر نعمت مرا به جا نیاوردید متوجه باشید که عذاب من بسیار سخت است.
شکر نعمت نعمتت افزون کند ----- کفر نعمت نعمتت از کف بیرون کند.
خداوند در آیه دیگر می فرماید: (من شکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان ربی غنی کریم) هر کس از نعمتهای خدا سپاسگذاری کند، این سود و منفعت سپاسگذاری به خود او بر می گردد، و هر کس که کفران نعمت کند، به خدا ضرری نمی رساند. خدا بی نیاز است. احتیاجی به شکر و سپاس بندگانش ندارد. هر عبادتی که ما انجام می دهیم منفعت آن به خود ما بر می گردد. که همان سعادت دنیا و آخرت است. هر گناهی که انجام می دهیم، ضرر و زیان آن به خود ما بر می گردد. خداوند در قرآن کریم می فرماید: (ان احسنتم احسنتم لانفسکم و ان اساتم و فلها) اگر کار خوبی انجام دادید به نفع خودتان انجام داده اید، و اگر کار بدی هم انجام داده اید، باز هم به ضرر خودتان انجام داده اید. خدا نه به عبادت ما نیاز دارد و نه از گناه و معصیت ما چیزی از پادشاهی او کاسته می شود.
شکر در برابر نعمتهای خدا، فقط نعمتهای مادی نیست، بعنوان مثال تنها چشم را در نظر بگیریم، اگر به یکی از ما ها پیشنهاد شود که تمام ثروت یک کشوری را به شما می دهیم، شما اجازه بدهید که ما چشم شما را در بیاوریم! گمان نکنم که انسان عاقلی حاضر شود، چنین معامله انجام دهند. و این نعمت را از دست بدهد.
شکر و سپاس در برابر بزرگترین نعمت، که نعمت ایمان باشد. ما را به صراط المستقیم هدایت می کند. خداوند به ما نعمت دین عطا کرده است. پیامبر خدا با آن مقامی که دارند وقتی که شبها به عبادت می ایستند پاهای مبارکشان متورم می شود. از ایشان سوال می شود که چرا شما این قدر نفس خود را به مشقت می اندازید؟ در جواب می گویند: ( افلا احب ان اکون عبداً شاکراً) من هم دوست دارم بنده شاکر خدا باشم! من هم می خواهم در برابر این همه نعمتهایی که خدا به من داده خدا را سپاسگذاری کنم.
پیامبراکرم (ص) یکی از راهای سپاسگذاری خداوند را چنین می فرمایند: (انظروا الی من هو اسفل منکم و لا تنظروا الی من هو فوقکم فهو اجدر الا تزدروا نعمة الله علیکم) همیشه به کسی که پایین تر از شما قرار دارد نگاه کنید! نه به کسی که از شما در ردیف بالاتر قرار دارد. نگاه کنید به آن انسانی که نان شب ندارد، اگر شما ناراحتی دارید، نگاه کنید به کسی که در بیمارستان بستری است. به مریضی که در بخش ویژه بستری است. وقتی که انسان به شخص پایین تر از خود نگاه می کند مسلماً خدا را شکر می کند که مثل فلانی نیست.
انسان باید هم از نظر مالی و مادی قانع باشد و به کسانی که در ردیف پایین تر از او قرار دارند نگاه کند و خدا را سپاسگذاری کند.
نعمت سوم: نعمت صبر است پیامبراکرم(ص) می فرمایند: انسانی که در برابر مصیبت ها صبر و شکیبایی از خود نشان به او اجر و پاداش بی حد حساب می دهد.
کلمه صبر بیش از 103 مورد در قرآن ذکر شده به خاطر اهمیت آن، و صبر در حقیقت یکی از صفات بارز انبیاء است. خداوند به پیامبر می فرماید: (فاصبر کما صبراو الوالعزم من الرسل و لا تستعجل لهم) تو هم مانند انبیاء قبل از خودت صبر کن، زیرا مصیبتها در راه دین زیاد است. لذا همانطور که آنها در برابر مصیبتها و مشکلات صبر کردند تو هم صبر کن.
در روز قیامت پاداش همه اعمال انسانها به اندازه عملی که انجام داده است به او داده می شود. الا پاداش انسانهای صابر، کسانی که در برابر مشکلات صبر و شکیبایی از خود نشان داده اند، که حساب و کتابی در آن نیست. تا هفتصد برابر یا بیشتر. صبر در برابر عبادتها بسیار مشکل است. انسان نفسش را بر خلاف میلیش به عبادت وادار می سازد و جلوی نفسش را در برابر خواهشاتش می گیرد و نمی گذارد نفس به خواهشات نامشروعش دسترسی پیدا کند این دشوار است. صبر کردن در این مورد اجر و پاداش زیادی دارد. صبر تکیه گاه مسلمانان است. پیامبر می فرمایند: (عجبا لامر المومن ان امره کله له خیر و لیس ذلک لاحد الا للمومن ان اصابته سراء شکر فکان خیراً له و ان اصابته ضراً صبر فکان خیراً له) من از حال مومن در شگفتم که همه کارهای که انجام می دهد و هر اتفاقاتی که برای او رخ می دهد، برای او خیر است. و این ویژه مومن است. و این برای امتهای گذشته نبوده است! فرمودند: وقتی که خدا به او نعمتی می دهد شکر و سپاس خدا را به جای می آورد و این اجر و پاداش زیادی برای او دارد و وقتی مصیبتی هم به او می رسد، باز هم صبر و شکیبایی می کند، که این هم برای او اجر و پاداش زیادی دارد.
بهترین و بزرگترین پاداش برای صابرین است، کسانی است که دچار مصیبتهای کلان می شوند و در برابر مصیبت از خود صبر و شکیبایی بخرج می دهند. چون مصیبت در ابتدا تحمل آن مشکل است، صبر در وهله نخست بسیار دشوار است. جزع و فزع نکردن سخنان بی ربطی بر زبان نیاوردن خیلی مشکل است و هر لحظه از مصیبت می گذرد تحمل آن آسان تر می شود.
صبر کردن زمانی اجر و پاداش دارد که تحمل آن دشوارتر باشد. در ابتدای مصیبت.خداوند متعال هر کسی را که بیشتر دوست داشته باشد او را به مصیبتی گرفتار می کند.
نعمت چهارم: همسر شایسته است. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: همسر شایسته همسری است که انسان را به عبادت پروردگار تشویق نمایند و از گناه و معصیت باز بدارد.
در صدر اسلام زنان آنچنان ایمانی داشتند که وقتی اعلان جهاد می شد زنها شوهرانشان را به زور وادار رفتن به جهاد می کردند! جهادی که هر لحظه امکان داشت که شخص به شهادت برسد. اما زنها شوهرانشان را تشویق به رفتن به جهاد می کردند. اگر به آنها می گفته می شد که شما چرا مردها را تشویق به جهاد می کنید؟ در جواب می گفتند: از زمانی که ایمان آورده ایم فهمیده ایم که شوهر روزی دهنده نیست! اگر روزی خورنده از بین برود خداوند که روزی دهنده واقعی است زنده و پا برجاست! پیامبر فرمودند: (الدنیا متاع و خیر متاعها المراة الصالحة) دنیا کالایی است وبهترین متاع زن شایسته و مومن است.
در روایتی دیگر پیامبر می فرمایند: (من رزقه الله امراة صالحة فقد اعانه الله علی نظر دینه فلیتق الله فی الشطر الثانی) کسی که خدا همسر صالح و شایسته ای نصیب اوکرده در نصف دین او را یاری کرده و در نصف دیگر باید از خدا بترسد. خیلی از زنها در تاریخ داریم که هنگامی که شوهر از خانه بیرون می رفت برای امرار معاش و طلب روزی زنها سفارش می کردند که ای فلانی مواظب باش که دنبال حرام نروی، ما حاضریم گرسنه باشیم ولی حاضر نیستیم که فردا در آتش جهنم بسوزیم. ما گرسنگی را تحمل می کنیم، ولی تحمل خوردن مال حرام را نداریم.
زن صالح زنی است که شوهر خود را به اطاعت از خدا و دستور خدا وادار کند و او از انجام معاصی باز دارد. متاسفانه امروزه خیلی از زنها هستند که شوهرانشان را وادار به معاصی و حرام می کنند و آنها را وادار به گرفتن وام و ربا و سایر موارد حرام می کنند. عذابها یی که امروزه بر ما نازل می شود به خاطر اعمال ما است.
این چهار نعمتی بود که پیامبر فرمودند: به هر کس داده شود، بهترین نعمتهای دنیا و آخرت به او داده شده است.
اول: زبانی که مشغول ذکر خدا باشد.
دوم: قلبی که در برابر نعمتهای خدا شکر گذار باشد.
سوم: انسانی که در برابر مصیبتها صبر و شکیبایی داشته باشد.
چهارم: همسر صالح و شایسته.
اما بهترین نعمت که می تواند برای انسان آرامش و آسایش را به همراه داشته باشد نعمت ایمان است.