اصلاح و تزكيه نفس

فرازهايي از سخنراني جناب مولوي فاروقي

امام جمعه اهل سنت بيرجند

در مراسم ختم بخاري زاهدان

1. {لقد من االله علي المومنين اذا بعث فيهم رسولأ من انفسهم يتلو عليهم اياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمة و ان كانوا من قبل لفي ضلال مبين} (آيه 164 آل عمران )
2. {هو الذي بعث في الله مبين رسولأ منهم يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمة و ان كانوا من قبل لفي الضلال مبين} (جمعه 2)
3. خداوند در اين آيات چهار وظيفه از وظايف پيامبر را بيان مي فرمايد: خدا بر مؤمنين منت گذاشت، هنگاميكه از ميانشان پيامبر را از خودشان فرستاد كه آيات خدا را بر آنان تلاوت و آنها را تربيت و تزكيه مي كند و به آنها قرآن و حكمت مي آموزد، اگر چه پيش از آن در گمراهي آشكار بودند.
4. اين آيات يك حقيقت را دنبال مي كند كه يكي از اهداف مهم پيامبر عظيم الشان اسلام تزكيه و اصلاح و تربيت انسانها است. به همين خاطر تزكيه مقدم بر تعليم آمده است. زيرا هدف اصلي و نهايي تزكيه است. اگر چه در عمل تعليم مقدم بر تزكيه مي باشد، پس در حقيقت تعليم مقدمه اي است براي تزكيه .
5. تزكيه دو معني دارد:
6. اول طهارت: يعني پاك شدن نفس از كفر و شرك و نفاق و رذائل اخلاقي.
7. دوم رشد و پرورش نفس: با اعمال شايسته و عبادات و پرهيز از معاصي.
8. پيامبر بزرگوار اسلام سيزده سال در مكه مكرمه براي اصلاح اعتقادات و وجدانها و اصلاح امت تلاش كردند.
9. چون هدف نهايي و اصلي همه عبادات تزكيه و اصلاح نفسي است كه سعادت دنيا و آخرت را تضمين كند. خداوند بخاطر اهميت اصلاح و تزكيه نفس در سوره الشمس بعد از يازده مرتبه سوگند مي فرمايد: (قد افلح من زكاها و قد خاب من دساها)
10. رستگار شدند كسانيكه نفسشان را از شرك د ورساختند و مايوس و ناميد شدند كسانيكه نفسشان را آلوده كردند.
11. تزكيه نفس اركاني دارد:
12. معرفت و شناخت خدا
13. نخست انسان بايد پروردگارش را بشناسد تا بفهمد چگونه او را عبادت كند تا در اعتقاد و عمل با خدا كسي را شريك او نسازد.
14. و براي شناخت خداوند دو كانال وجود دارد.
15. اول كتاب الله. دوم سنت رسول الله. شناخت خدا باعث مي شود كه انسان بفهمد چه چيز باعث خشم و غضب خدا مي شود به همين خاطر پيامبر(ص) فرمودمد: (طلب العلم فريضة علي كل مسلم )
16. آموختن احكام دين و فرائض، واجبات، سنتها و مستحبات، بر هرفرد مسلمان واجب است.
17. انسان بايد هميشه در پي طلب علم و دانش باشد. به گفته پيامبر راستگوي زگهواره تا گور دانش بجوي
18. اگر انسان تمام عمر هم بدنبال علم و دانش باشد، باز هم قطره اي از درياي بي كران علم را فرا نگرفته است و اگر زماني احساس كند كه همه چيز را فرا گرفته و عالم شده است، اين آغاز جهالت و ناداني او است. زيرا خدا مي فرمايد (و ما اوتيتم من العلم الا قليل) از علم و دانش مقدار اندكي به شما داده شده در آموختن علم انسان نبايد احساس شرم كند، كه از شخص كوچكتر از خود علم را بياموزد زيرا حضرت سليمان پبامبر خدا از هدهد پرنده كوچك علم آموخت .
19. ركن دوم تزكيه نفس توبه است:
20. اصل بر اين است كه انسان خدا شناس باشد و در پناه خدا زندگي كند، اينست جايگاه و منزلت اصلي انسان نزد خدا. اما بسا اوقات شيطان انسان را از راه خدا منحرف و دور مي سازد. در چنين مواردي انسان براي آزادي از اسارت شيطان و بازگشت به سوي خدا نياز به توبه دارد. (يا ايها الذين آمنوا توبوا الي الله توبة نصوحا) و (توبوا الي الله جميعا ايها المومنون لعلكم تفلحون)
21. همه شما يه سوي خدا توبه كنيد اي مؤمنين تا رستگار شويد. يكي از موانع توبه اين است كه گاهي شيطان وسوسه مي كند. و به انسان مي گويد: تو كه گناهي نكرده اي كه توبه كني نمازهايت را سر وقت ادا كرده و زكات مالت را سر وقت داده و حج خانه خدا را هم بجا مي آوري و به فقرا و مساكين و تهي دستان كمك مي كني، و كارهاي خير زيادي انجام مي دهي. اين اولين خطري است كه انسان احساس كند گناهي ندارد اين همان غرور و خودخواهي است كه پيامبر بزرگوار اسلام انسان را از آن منع نموده و با آن مقام و منزلتي كه دارند. و با وجود اينكه سيد البشر و خاتم النبيين و رحمة للعالمين هم لقب گرفته اند. اما به اندازه يك چشم بهم زدن هم از ياد خدا غافل نبودند. و مي فرمودند: (يا ايها الناس توبوا الي الله فاني اتوب اليه في اليوم ماة مرة ) اي مردم به سوي خدا توبه كنيد، زيرا من در هر روز صد مرتبه به سوي خدا توبه مي كنم. ياران رسول خدا مي فرمايند هرگاه كه تعداد استغفار پيامبر(ص) را كه مي شمرديم گاهي به هفتاد و گاهي به صد مرتبه مي رسيد (رب اغفرلي و تب علي )
22. همه انسانها از خدا آمرزش مي طلبيدند:
23. حضرت آدم و همسرش مي فرمايند: ( ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنكوننا من الخاسرين)
24. حضرت نوح مي فرمايد: (قال رب اني اعوذ بك ان اسالك ما ليس لحا به علم و الاتغفرلي و ترحمني الن ممن الخاسرين )
25. حضرت ابراهيم مي فرمايد: (ربنا اغفرلي و لوالدي و للمومنين يوم يقوم الحساب)
26. حضرت موسي مي فرمايد: (قال رب ظلمت نفسي فاغفرلي)
27. خيلي از گناهان است كه ما در روز مرتكب آن مي شويم در حالي كه متوجه نيستيم. اگر انسان با خودش دفتر و قلمي داشته باشد و بخواهد گناهانش را از صبح تا شب ياداش كند به هزاران گناه مي رسد.
28. بعنوان مثال: گناه چشم نگاه كردن به نامحرم، گناه زبان غيبت و دروغ و سخن چيني و حرفهاي لعب و بيهوده و آنچه كه موجب خشم و غضب خدا مي شود. گناه گوش گوش دادن به آنچه كه حرام است. گناه دست و پا و قلب و گناه غفلت از ياد خدا
29. روزي حضرت عايشه رضي الله عنها دختري را ديدند كه قدش كوتاه بود به پيامبر عرض كردند (ما يعجبك يا رسول الله من فلاذة هي ...) اين كلمه را گفته و با دستشان اشاره كردند كه او قد كوتاه است. پيامبر فرمودند: (يا عائشه لقد قلت كلمة لو خرجت بماء البحر لمزجته)
30. اي عايشه سخني بر زبان آوردي كه اگر با آب دريا آميخته شود آب دريا را آلوده مي سازد
31. ببينيد ما چقدر در روز كلماتي را بر زبان مي آوريم كه تلفظ آن ساده است،اما گناه است و متوجه هم نيستيم .
32. گناه سم كشنده است كه هر قدر كوچك هم باشد باز هم باعث هلاكت انسان مي شود.
33. پيامبر(ص) مي فرمايند: (المؤمن يري دينه كالجبل يخلف ان يقع عليه و المنافق يري ذنبه كذباب وقع علي القه فقال به هكذا او هكذا)
34. مومن گناهش را مانند كوهي مي بيند كه بيم آنرا دارد كه اين كوه هر لحظه روي سرش سقوط كند. اما منافق گناهش را مانند مگسي مي بيند كه برروي بيني اش نشسته به از لحظه اي به پرواز در مي آيد.
35. زماني كه خداوند حضرت آدم را با دستانش آفريد و از روح خود در كالبد او دميد و او را اشرف مخلوقات ناميد. اما زمانيكه همين آدم اشرف مخلوقات بخاطر غفلت و خوردن چند دانه گندم مرتكب معصيت شد تا زمانيكه توبه نكرد، او را نبخشيد بلكه او را از بهشت هم بيرون كرد و به زمين تبعيد كرد.
36. و پس يكي از موانع توبه اين است كه انسان گناهش را كوچك بشمارد.
37. گناهان مراتبي دارند كه خطر بعضي بيشتر از بعضي ديگر است.
38. بطور مثال: گناه ترك فرائض و وجبات خطرناك تر از گناه دزدي و شراب است، حضرت آدم (ع) از درخت ممنوعه خورد توبه كرد (فتلقي آدم كلمات من ربه فتاب عليه) و خدا توبه او را پذيرفت. اما ابليس چون سجده نكرد و از امر خدا نافرماني كرد، خدا او را براي هميشه مورد لعنت قرار داد. همچنين خطر ترك بعضي از عبادت بيشتر از بعضي ديگر است. ترك نماز خطرناك تر است از ترك بقيه عبادت چون نماز از عبادتهايي است كه همه انبياء بعد از توحيد امتانشان را به آن دعوت نموده اند.
39. بسياري از علماء مي گويند اگر كسي نماز را با اعتقاد باينكه مهم نيست ترك كند كافر است، استهزاء كردن و بي اهميت تلقي كردن نماز باجماع امت اسلامي كفر است. اما كسي كه بعلت تنبلي و سستي و مشغله كاري و محبت به دنيا نماز را ترك مي كند علماء اختلاف نظر دارند كه كافر است يا فاسق!:
40. از امام احمد حنبل و گروهي از علماي سلف نقل شده است كه اين شخص كافر است ولي جمهور علماء بر اين نظريه اند كه او فاسق است. (افمن كان مؤمنا لمن كان فاسقا لا يستوون ) (بئس الاسم الفسوق بعد الايمان )
41. حكم و مجازات شخص فاسق چيست؟
42. امام مالك و امام شافعي رحمهما مي گويند: بايد كشته شود.
43. امام ابو حنيفه رحمه الله مي فرمايد: بايد زنداني شود و شلاق خورد تا نماز بخواند يا بميرد.
44. همچنين گناهان در تقسم بندي ديگري به دو دسته ديگر تقسيم مي شوند:
45. گناه ظاهري و گناه باطني:
46. يا بقولي حقوق الله و حقوق الناس. صغيره يا كبيره:
47. انسان بايد بداند كه خطر كدام گناه بيشتر است و كدام گناه خطر كمتري دارد بيشتر مردم به گناهان ظاهري توجه دارند و فكر مي كنند گناهاني كه از اعضاء و جوارح انسان صادر مي شوند. مانند گناهاني كه از چشم و گوش و دست و پا وغيره صادر مي شود. خطرناكترند از گناهان باطني! مانند گناه قلب. در حالي كه گناه قلب خطرناكتر از گناهان اعضاء و جوارح است. رياء و تكبر و دشمني، حسادت خودخواهي و حقير شمردن ديگران ، بخل. چرا كه اين گناهان قلب كه مركز ايمان و تقوي و جايگاه خدا شناسي و مركز فرماندهي اعمال و افعال انسان است را اشغال كرده اند.
48. لذا به همين خاطر در بسياري از آيات و روايات به قلب توجه ويژه اي شده است. قال النبي (ص): (ان في الجسد مضغة اذا صلحت صلح الجسد كلمه و اذا فسدن فسد الحسيد كلمه الدوهي القلب )
49. در بدن انسان قطعه گوشتي است كه اگر آن اصلاح شود همه اعمال انسان اصلاح مي شود و اگر او فاسد شود، همه اعمال انسان فاسد مي شود. و بدانيد و آگاه باشيد كه آن قلب است.
50. و در روز قيامت كساني نجات پيدا مي كنند كه با قلب پاك در محضر خدا حاضرشده باشند. (يوم لا ينفع مال و لا بنون الامن الي ادبه بقلب سليم )
51. روز قيامت مال و ثروت و فرزندان سودي ندارند. چرا كه آنچه كه سبب نجات انسان مي شود. قلب پاك از شرك و كفر و نفاق و رذائل اخلاقي است
52. اعمالي را كه انسان انجام مي دهد در حقيقت ثمره اعتقادات قلبي انسان اوست به همين خاطر هيچ عبادتي بدون نيت قابل قبول نيست.
53. گناهي انسان مرتكب اعمالي مي شود كه آن اعمال يا حق الله است و حق الناس.
54. اگر حق الله باشد، مانند عبادات و اجتناب از حرامها، توبه كردن از آنها آسان است و خدا هم اميد است كه توبه او را قبول كند.
55. اما اگر گناه حق الناس باشد. مانند خوردن مال ديگران، غيبت كردن، تهمت زدن، دشنام دادن و ريختن آبروي مسلمان و سوءظن و ظلم كردن به ديگران اين نوع گناهان علاوه بر توبه احتياج به رضايت و حلاليت از شخصي كه حقش ضايع شده است دارد. همانطور كه پيامبر(ص) مي فرمايند: (قال اذا كان لاحدكم عند اخيه مظلمة فليتحلل منها قبل ان ياتي يوم لا درهم فيه و لا دينار) در دنيا انسانها با پول با يكديگر معامله مي كنند اما در آخرت با نيكيها با هم معامله مي كنند. چون در آن روز دلاري وجود ندارد كه قرض خودش را ادا كند هر كسي حقش را از نيكيهاي طرف مقابل مي گيرد تا حقش كامل شود.