مولانا نذير احمد سلامى
استاد حوزه و دانشگاه
(و عاشرو هن بالمعروف) و قال رسول اللّه« استوصوا بالنساء خيرا »
در اسلام علاوه بر نفس و وجود هر انسانى كه حقوقى را داراست و مىبايست از سوى صاحب نفس رعايت شود، خداوند و بندگانش نيز داراى حقند كه با عنوان «حقوق انسان» و «حقوق العباد» از آن ياد مىشود.
معمولا كوتاهى در «حقوق اللّه» با توبه، استغفار در هر مقطعى كه انسان متوجه شود قابل جبران است و با انابت و تضرع به درگاه الهى، مورد عفو و بخشش الهى واقع مىشود، اما كوتاهى در «حقوق العباد» تا صاحبان حق، حقوق خود را نبخشند و يا حقوق آنان پرداخت نگردد قابل جبران نيست و آلودگى گناه آن از انسان دور نمىگردد.
متأسفانه، حقوق بندگان به ميزان اهميتى كه دين مبين اسلام براى آن قايل است، به همان ميزان مورد غفلت قرار گرفته، و اغلب مسلمانان فقط چند رفتار عبادى همچون نماز، روزه، حج، زكات، ذكر، تسبيح و تلاوت را هدف دين مىدانند و حقوق بندگان و بسيارى ديگر از حقوق اجتماعى و موازين معاشرتى را خارج از دين تلقى مىكنند يعنى اگر در اين بعد كوتاهى شود، احساس اينكه مرتكب گناه شدهاند، را ندارند. از باب مثال گناه غيبت و شراب از لحاظ جرم شرعى تفاوتى با هم ندارند ولى اگر شخصى آشكارا شراب بنوشد، هر مسلمانى كه رابطه با دين دارد او را مورد نكوهش قرار مىدهد. اما چنين عكس العملى درباره كسى كه غيبت مىكند، صورت نمىگيرد و نگرشى منفى كه مسلمان با شراب نوشى دارد با غيبت و غيبت كننده ندارد بلكه بر عكس غيبت كردن را نوعى زيركى و هوشيارى تلقى مىكنند.
حال آنكه غيبت علاوه بر اينكه گناه كبيره و به مشابه خوردن گوشت برادر مرده است. از جمله حقوق عباد است كه هرگز با ندامت و توبه جبران نمىشود.
چنانكه رسول خدا« در باب فردى كه در عبادت كوتاهى ننموده بود ولى رفتارش با همسايگان او بد بود فرمودند: او به دوزخ خواهد رفت. و در مورد فردى كه رفتارش با همسايگان و مردم خوب بود فرمودند: او به بهشت خواهد رفت.
موقعيت زن پيش از اسلام
قبل از اسلام و پيش از بعثت رسول اكرم« و پياده شدن تعليمات اسلامى زن موجودى تلقى مىشد كه هيچگونه ارزش انسانى نداشت و هيچ بهائى در جاهليت پيش از اسلام براى آن قائل نبودند و عينا مانند حيوانات با زن رفتار مىشد، و هيچ حق انسانى به او تعلق نمىگرفت. در خانوادهاى كه نوزاد دختر زاده مىشد اولياى آن و سرپرست خانواده در برابر ديگران احساس شرم مىكرد و در نهايت تصميم به زنده به گور نمودن او مىگرفت كه قرآن چنين رفتار آنان را توصيف مىكند: «و اذا بشر احدهم بالانثى ظل وجهه مسودا و هو كظيم يتوارى من القوم من سوء ما بشر به ايمسكه على هون ام يدسه فى التراب... »
بعثت رسول اكرم صلی الله عليه وسلم سرآغاز تحولى نوين در موقعيت زن
رسول اكرم صلی الله عليه وسلم مردم دنيا را براى نخستين بار از حقوق زنان آگاه نمود و فرمان صريح صادر كرد تا با خانمها به خوبى رفتار شود (و عاشروهن بالمعروف) در اين آيه به تمام مسلمانان خطاب شد تا با خانمها و همسران خود رفتار نيكو داشته باشند و آنان را مورد اذيت و آزار قرار ندهند، آيه مذكور در ارتباط با حقوق همسران به مثابه قانون اساسى است و ساير رهنمودها و تعليمات رسول اكرم« پيرامون حقوق زنان را مىتوان شرح و تفصيل و تفسير آيه فوق تلقى نمود. كه رسول اللّه« با رفتار، اعمال و گفتار خود عملا آيه مذكور را تفسير نموده وبا بيان شيوايش فرمود: «خياركم خياركم نساءهم و انا خياركم نسائى» (بهترين شما كسانى هستند كه با همسران خود بهتراند و من پيامبر« بهترين شما نسبت به همسران خود هستم -ترمذى حديث 1172باب حق المره على زوجها) - رسول اللّه صلی الله عليه وسلم حقوق زنان را به اندازهاى مورد تأكيد قرار دادهاند كه هر كدام از محدثين در كتب روائى، بابى را اختصاص به حقوق زنان و نقل سخنان پيامبر اكرم صلی الله عليه وسلم پيرامون حقوق زنان دادهاند. حضرت ابوهريره2 از پيامبر اكرم صلی الله عليه وسلم نقل مىكند كه فرمودند: «استوصوا بالنساء خيرا» درباره رفتار نيكو با زنان شما را توصيه مىكنم و اين توصيه مرا بپذيريد.
زندگى خانوادگى نخستين پايه تمدن
زندگى زناشوئى و رابطه زن و شوهر بقدرى حساس و قابل توجه است كه قرآن مسايل و احكام جزئى اين بخش از حقوق عباد را با صراحت تمام بيان نموده است و به عنوان اصول ثابت حيات بشر از آن ياد نموده است چون پيوند زناشوئى و رابطه زن و شوهر پايه و اساس تمدن بشرى را شكل مىدهد و به خطر افتادن كانون خانواده، نابودى و خلل در نظام اجتماعى را در پى خواهد داشت. اگر حسن رابطه ميان اعضاء خانواده حاكم باشد امور خانه به سمت و سوى صحيح حركت خواهد كرد و فرزندان به نحو شايسته تربيت خواهند شد و اگر فرزندان درست شوند، جامعه شكل گرفته از فرزندان وظيفه شناس و با تربيت جامعه مطلوبى خواهد بود و تمام جامعه بر پايههاى صحيح استوار خواهد شد خداى ناخواسته اگر برنامه خانه و خانواده مختل شود، و حسن رابطه ميان همسر و شوهر حكم فرما نباشد حقوق همديگر را رعايت نخواهند كرد و در نتيجه ميان همسر و شوهر اختلاف و درگيرى رخ خواهد داد كه آثار مخرب و منفى اين عدم هماهنگى و ناسازگارىهابر رفتار، روش و تربيت فرزندان تبعات بسيار بدى را بر جاى مىگذارد. جامعهاى كه از آيندهسازان تربيت نشده تشكيل گردد چه توقعى مىتوان از آن داشت؟
دقت در فهم بعضى از سخنان رسول مكرم اسلام
در حديث آمده كه زن از پهلوى چپ انسان آفريده شده، شايسته است كه به معنى و مفهوم صحيح اين حديث توجه شود. رسول اكرم صلي الله و عليه وسلم تشبيه بسيار جالبى را در اين حديث بكار بردهاند. كه زن از پهلوى چپ آفريده شده است، بعضى مطلب حديث را چنين تفسير كردند كه خداوند متعال نخست حضرت آدم عليه السلام را آفريده و سپس حوا را از پهلوى او خلق نموده است بعضى ديگر از كارشناسان حديث و علوم شرعى حديث مذكور را چنين تفسير كردهاند كه رسول اكرم صلی الله عليه وسلم در راستاى تشبيه دادن زن فرمودهاند كه مثال زن، مانند پهلو است يعنى همانطور كه راست كردن پهلو ممكن نيست و اگر كسى اقدام به راست كردن آن كند، قطعا پهلو خواهد شكست و به عنوان پهلو باقى نخواهد ماند، عينا همين تمثيل در حديث براى زن بكار رفته است فرمود: «ان ذهبت تقصها كسرتها» اگر مىخواهى اين پهلو را راست كنى، آن را خواهى شكست. «و ان استقمت بها استمتعت بها و فيها عوج» يعنى اگر مىخواهى از آن استفاده كنى، با وصف اينكه كج است ازش استفاده كن. تشبيه بسيار زيبا و شگفتآورى است. رسول اللّه صلی الله عليه وسلم فرمودند:
صحت و سلامت زن در همين است كه اندكى كجى و شوخى در او باشد و اگر راست باشد بيمار است.
آنچه در حديث آمده نكوهشى براى زن تلقى نمىشود اگر چه برخى اين تمثيل و تشبيه را در نكوهش از زن بكار مىبرند يعنى اينكه زن از پهلوى كج خلق شده است لذا اساس او بر كجى است.
اصل مطلب اين است كه مرد با خصوصيات و ويژگيهاى مخصوص خودش آفريده شده و زن نيز ويژگيهاى خاص خود را داراست و سرشت هر دو با يكديگر متفاوت است. بدليل تفاوت موجود در فطرت هر يك ، لذا هر كدام ديگرى را خلاف فطرت خود مىپندارد و اين امر نه در حق مرد عيبى است و نه در حق زن. لذا فطرت و سرشت زن ايجاب مىكند كهاندكى كجى وناز دراو باشد.
آيا مىشود كجى پهلو را نقص يا عيبى تلقى نمود؟ زيرا خلقت و فطرت پهلو مقتضى اين است كه كج باشد اينجا است كه رسول اكرم« مىفرمايد: اگر خوى و خصلتى در زن وجود دارد كه بر خلاف ميل و مزاج شما است و بخاطر وجود اين خصلت شما زن را كج مىپنداريد، نبايد از وى نكوهش كنيد و او را مورد ملامت و سرزنش قرار بدهيد بلكه چنان به خود بباورانيد كه اين كجى خواسته فطرت و سرشت او است و اگر خواسته باشيد اين مقدار كجى را با قهر، خشونت و تنبيه از بين ببريد، پيامد و تبعاتش بدتر از اين مىشود لذا اگر مىخواهيد از زن بهره ببريد و با او معاشرت كنيد، با تحمل مقدار كجى از وى بهره ببريد.
ريشه ناهنجارىهاى خانوادگى
رسول اكرم« كه روانشناس و مزاج شناس امت بودند و بيش از هر شخص ديگر آگاه و دانا به انگيزههاى روحى و روانى مرد و زن بودند، ريشه اختلافات خانوادگى را چنين معرفى كردند و فرمودند: اساس و پايه ناهنجاريهاى زندگى ازدواج، نهفته در اين امر است كه شوهر مىخواهد همسر در هر چيز آنطور باشد كه خود او هست اما همسانى در هر چيز و هر خوى و خصلت ميان زن و شوهر ممكن نيست و اگر شوهر خواسته باشد با فشار اين همگونى و همسانى را به وجود بياورد ممكن است پيوند و رابطه زناشوئى بگسلد و گسستن اين پيوند تبعات بسيارى بدى را براى خانواده طرفين ببار خواهد آورد. لذا اين اندك كجى در وجود زن نه نقص و عيبى تلقى مىشود و نه از آن گريزى است، بايستى تحمل شود و با تاكتيكها و روشهاى محبتآميز مهار شود
استاد حوزه و دانشگاه
(و عاشرو هن بالمعروف) و قال رسول اللّه« استوصوا بالنساء خيرا »
در اسلام علاوه بر نفس و وجود هر انسانى كه حقوقى را داراست و مىبايست از سوى صاحب نفس رعايت شود، خداوند و بندگانش نيز داراى حقند كه با عنوان «حقوق انسان» و «حقوق العباد» از آن ياد مىشود.
معمولا كوتاهى در «حقوق اللّه» با توبه، استغفار در هر مقطعى كه انسان متوجه شود قابل جبران است و با انابت و تضرع به درگاه الهى، مورد عفو و بخشش الهى واقع مىشود، اما كوتاهى در «حقوق العباد» تا صاحبان حق، حقوق خود را نبخشند و يا حقوق آنان پرداخت نگردد قابل جبران نيست و آلودگى گناه آن از انسان دور نمىگردد.
متأسفانه، حقوق بندگان به ميزان اهميتى كه دين مبين اسلام براى آن قايل است، به همان ميزان مورد غفلت قرار گرفته، و اغلب مسلمانان فقط چند رفتار عبادى همچون نماز، روزه، حج، زكات، ذكر، تسبيح و تلاوت را هدف دين مىدانند و حقوق بندگان و بسيارى ديگر از حقوق اجتماعى و موازين معاشرتى را خارج از دين تلقى مىكنند يعنى اگر در اين بعد كوتاهى شود، احساس اينكه مرتكب گناه شدهاند، را ندارند. از باب مثال گناه غيبت و شراب از لحاظ جرم شرعى تفاوتى با هم ندارند ولى اگر شخصى آشكارا شراب بنوشد، هر مسلمانى كه رابطه با دين دارد او را مورد نكوهش قرار مىدهد. اما چنين عكس العملى درباره كسى كه غيبت مىكند، صورت نمىگيرد و نگرشى منفى كه مسلمان با شراب نوشى دارد با غيبت و غيبت كننده ندارد بلكه بر عكس غيبت كردن را نوعى زيركى و هوشيارى تلقى مىكنند.
حال آنكه غيبت علاوه بر اينكه گناه كبيره و به مشابه خوردن گوشت برادر مرده است. از جمله حقوق عباد است كه هرگز با ندامت و توبه جبران نمىشود.
چنانكه رسول خدا« در باب فردى كه در عبادت كوتاهى ننموده بود ولى رفتارش با همسايگان او بد بود فرمودند: او به دوزخ خواهد رفت. و در مورد فردى كه رفتارش با همسايگان و مردم خوب بود فرمودند: او به بهشت خواهد رفت.
موقعيت زن پيش از اسلام
قبل از اسلام و پيش از بعثت رسول اكرم« و پياده شدن تعليمات اسلامى زن موجودى تلقى مىشد كه هيچگونه ارزش انسانى نداشت و هيچ بهائى در جاهليت پيش از اسلام براى آن قائل نبودند و عينا مانند حيوانات با زن رفتار مىشد، و هيچ حق انسانى به او تعلق نمىگرفت. در خانوادهاى كه نوزاد دختر زاده مىشد اولياى آن و سرپرست خانواده در برابر ديگران احساس شرم مىكرد و در نهايت تصميم به زنده به گور نمودن او مىگرفت كه قرآن چنين رفتار آنان را توصيف مىكند: «و اذا بشر احدهم بالانثى ظل وجهه مسودا و هو كظيم يتوارى من القوم من سوء ما بشر به ايمسكه على هون ام يدسه فى التراب... »
بعثت رسول اكرم صلی الله عليه وسلم سرآغاز تحولى نوين در موقعيت زن
رسول اكرم صلی الله عليه وسلم مردم دنيا را براى نخستين بار از حقوق زنان آگاه نمود و فرمان صريح صادر كرد تا با خانمها به خوبى رفتار شود (و عاشروهن بالمعروف) در اين آيه به تمام مسلمانان خطاب شد تا با خانمها و همسران خود رفتار نيكو داشته باشند و آنان را مورد اذيت و آزار قرار ندهند، آيه مذكور در ارتباط با حقوق همسران به مثابه قانون اساسى است و ساير رهنمودها و تعليمات رسول اكرم« پيرامون حقوق زنان را مىتوان شرح و تفصيل و تفسير آيه فوق تلقى نمود. كه رسول اللّه« با رفتار، اعمال و گفتار خود عملا آيه مذكور را تفسير نموده وبا بيان شيوايش فرمود: «خياركم خياركم نساءهم و انا خياركم نسائى» (بهترين شما كسانى هستند كه با همسران خود بهتراند و من پيامبر« بهترين شما نسبت به همسران خود هستم -ترمذى حديث 1172باب حق المره على زوجها) - رسول اللّه صلی الله عليه وسلم حقوق زنان را به اندازهاى مورد تأكيد قرار دادهاند كه هر كدام از محدثين در كتب روائى، بابى را اختصاص به حقوق زنان و نقل سخنان پيامبر اكرم صلی الله عليه وسلم پيرامون حقوق زنان دادهاند. حضرت ابوهريره2 از پيامبر اكرم صلی الله عليه وسلم نقل مىكند كه فرمودند: «استوصوا بالنساء خيرا» درباره رفتار نيكو با زنان شما را توصيه مىكنم و اين توصيه مرا بپذيريد.
زندگى خانوادگى نخستين پايه تمدن
زندگى زناشوئى و رابطه زن و شوهر بقدرى حساس و قابل توجه است كه قرآن مسايل و احكام جزئى اين بخش از حقوق عباد را با صراحت تمام بيان نموده است و به عنوان اصول ثابت حيات بشر از آن ياد نموده است چون پيوند زناشوئى و رابطه زن و شوهر پايه و اساس تمدن بشرى را شكل مىدهد و به خطر افتادن كانون خانواده، نابودى و خلل در نظام اجتماعى را در پى خواهد داشت. اگر حسن رابطه ميان اعضاء خانواده حاكم باشد امور خانه به سمت و سوى صحيح حركت خواهد كرد و فرزندان به نحو شايسته تربيت خواهند شد و اگر فرزندان درست شوند، جامعه شكل گرفته از فرزندان وظيفه شناس و با تربيت جامعه مطلوبى خواهد بود و تمام جامعه بر پايههاى صحيح استوار خواهد شد خداى ناخواسته اگر برنامه خانه و خانواده مختل شود، و حسن رابطه ميان همسر و شوهر حكم فرما نباشد حقوق همديگر را رعايت نخواهند كرد و در نتيجه ميان همسر و شوهر اختلاف و درگيرى رخ خواهد داد كه آثار مخرب و منفى اين عدم هماهنگى و ناسازگارىهابر رفتار، روش و تربيت فرزندان تبعات بسيار بدى را بر جاى مىگذارد. جامعهاى كه از آيندهسازان تربيت نشده تشكيل گردد چه توقعى مىتوان از آن داشت؟
دقت در فهم بعضى از سخنان رسول مكرم اسلام
در حديث آمده كه زن از پهلوى چپ انسان آفريده شده، شايسته است كه به معنى و مفهوم صحيح اين حديث توجه شود. رسول اكرم صلي الله و عليه وسلم تشبيه بسيار جالبى را در اين حديث بكار بردهاند. كه زن از پهلوى چپ آفريده شده است، بعضى مطلب حديث را چنين تفسير كردند كه خداوند متعال نخست حضرت آدم عليه السلام را آفريده و سپس حوا را از پهلوى او خلق نموده است بعضى ديگر از كارشناسان حديث و علوم شرعى حديث مذكور را چنين تفسير كردهاند كه رسول اكرم صلی الله عليه وسلم در راستاى تشبيه دادن زن فرمودهاند كه مثال زن، مانند پهلو است يعنى همانطور كه راست كردن پهلو ممكن نيست و اگر كسى اقدام به راست كردن آن كند، قطعا پهلو خواهد شكست و به عنوان پهلو باقى نخواهد ماند، عينا همين تمثيل در حديث براى زن بكار رفته است فرمود: «ان ذهبت تقصها كسرتها» اگر مىخواهى اين پهلو را راست كنى، آن را خواهى شكست. «و ان استقمت بها استمتعت بها و فيها عوج» يعنى اگر مىخواهى از آن استفاده كنى، با وصف اينكه كج است ازش استفاده كن. تشبيه بسيار زيبا و شگفتآورى است. رسول اللّه صلی الله عليه وسلم فرمودند:
صحت و سلامت زن در همين است كه اندكى كجى و شوخى در او باشد و اگر راست باشد بيمار است.
آنچه در حديث آمده نكوهشى براى زن تلقى نمىشود اگر چه برخى اين تمثيل و تشبيه را در نكوهش از زن بكار مىبرند يعنى اينكه زن از پهلوى كج خلق شده است لذا اساس او بر كجى است.
اصل مطلب اين است كه مرد با خصوصيات و ويژگيهاى مخصوص خودش آفريده شده و زن نيز ويژگيهاى خاص خود را داراست و سرشت هر دو با يكديگر متفاوت است. بدليل تفاوت موجود در فطرت هر يك ، لذا هر كدام ديگرى را خلاف فطرت خود مىپندارد و اين امر نه در حق مرد عيبى است و نه در حق زن. لذا فطرت و سرشت زن ايجاب مىكند كهاندكى كجى وناز دراو باشد.
آيا مىشود كجى پهلو را نقص يا عيبى تلقى نمود؟ زيرا خلقت و فطرت پهلو مقتضى اين است كه كج باشد اينجا است كه رسول اكرم« مىفرمايد: اگر خوى و خصلتى در زن وجود دارد كه بر خلاف ميل و مزاج شما است و بخاطر وجود اين خصلت شما زن را كج مىپنداريد، نبايد از وى نكوهش كنيد و او را مورد ملامت و سرزنش قرار بدهيد بلكه چنان به خود بباورانيد كه اين كجى خواسته فطرت و سرشت او است و اگر خواسته باشيد اين مقدار كجى را با قهر، خشونت و تنبيه از بين ببريد، پيامد و تبعاتش بدتر از اين مىشود لذا اگر مىخواهيد از زن بهره ببريد و با او معاشرت كنيد، با تحمل مقدار كجى از وى بهره ببريد.
ريشه ناهنجارىهاى خانوادگى
رسول اكرم« كه روانشناس و مزاج شناس امت بودند و بيش از هر شخص ديگر آگاه و دانا به انگيزههاى روحى و روانى مرد و زن بودند، ريشه اختلافات خانوادگى را چنين معرفى كردند و فرمودند: اساس و پايه ناهنجاريهاى زندگى ازدواج، نهفته در اين امر است كه شوهر مىخواهد همسر در هر چيز آنطور باشد كه خود او هست اما همسانى در هر چيز و هر خوى و خصلت ميان زن و شوهر ممكن نيست و اگر شوهر خواسته باشد با فشار اين همگونى و همسانى را به وجود بياورد ممكن است پيوند و رابطه زناشوئى بگسلد و گسستن اين پيوند تبعات بسيارى بدى را براى خانواده طرفين ببار خواهد آورد. لذا اين اندك كجى در وجود زن نه نقص و عيبى تلقى مىشود و نه از آن گريزى است، بايستى تحمل شود و با تاكتيكها و روشهاى محبتآميز مهار شود
0 نظرات شما:
Post a Comment